مختصری از فقه روزه

بسم الله الرحمن الرحيم

إن الحمد لله نحمده ونستعينه ونستغفره، ونعوذ بالله من شرور أنفسنا ومن سيئات أعمالنا، من يهده الله فلا مُضلَّ له، ومن يُضلل فلا هادي له، وأشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، وأشهد أن محمداً عبده ورسوله. 

          ) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (آل عمران:102.

          ) يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً (النساء:1.

          ) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَدِيداً . يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِيماً (الأحزاب:70-71. 

          أما بعد:

فإن أصدَقَ الحديثِ كتابُ الله، وخيرَ الهدي هدي محمدٍ r ، وشرَّ الأمورِ محدثاتها، وكلَّ محدثَةٍ بدعة، وكُلَّ بدعةٍ ضلالة، وكلَّ ضلالةٍ في النار.  

مقدمه

روزه در ادیان قبل از اسلام هم وجود داشته، البته روزه آنها یک ماه کامل نبوده وبا آمدن اسلام به عنوان یکی از ارکان اسلام قرار گرفت ودر سال دوم هجری روزه ماه رمضان واجب شد واحکام آن توسط خدا ورسولشr  بیان شده تا مسلمانان آن را فراگیرند. و از معدود احکامی است که در قرآن  تقریباً به طور کامل به آن اشاره شده  ورسول اللهr وظیفه شرح وتبیین احکام را بر عهده داشته که به عنوان سنت نسل به نسل به ما رسیده؛ و هر قولی که از یاران رسول الله r به ما می رسد اگر از طرف بعضی دیگر از آنها مورد مخالفت قرار نگرفته باشد، حکم اجماع را دارد که بعد از قرآن وسنت یکی دیگر از منابع تشریع است وگفته هر شخص دیگری که با قرآن و سنت در تضاد باشد از نظر اهل علم مورد قبول نیست چون اصل در عبادت ، توقیفی بودن است و هیچکس نمی تواند بدون دلیل چیزی به دین کم یا زیاد کند.

وآنچه که در این جزوه بیان شده بر همین مبنا قرار گرفته است وسعی شده از قرآن وحدیث صحیح که محدثین صحت آنها را تاييد كرده اند و قول مجتهدینی که با قرآن وحدیث در تضاد نیست استفاده شود.

وسعی نموده ام برای طولانی نشدن مطالب تمام احادیث برای هر مورد را ذکرنکنم وهمچنین عبارت عربی احادیث ذکر نشود که انشاءالله مورد استفاده عموم مسلمین حق طلب قرار گیرد.

فضیلت روزه

از ابو هریره  tروایت است که رسول الله r فرمودند: (({خداوند عزوجل میفرماید: هر کاری که انسان انجام می دهد برای خود اوست ، مگر روزه که برای من است ومن پاداش آن را میدهم.} و روزه سپر است، پس هرگاه کسی از شما روزه بود سخن زشت نگوید و دشمنی نکند واعمال جاهلانه را انجام ندهد واگر کسی به او دشنام داد یا با او دعوا کرد دوبار بگوید من روزه هستم، قسم به ذاتی که جانم در دست اوست بوی دهان روزه دار نزد خداوند ازبوی مُشک بهتر است وشخص روزه دار دوبار خوشحال می شود یکی زمانی که افطار می کند ودیگری زمانی است که در قیامت پروردگارش را ملاقات می کند.))

 (رواه بخاری1904- مسلم1151)

ابوهریرهt می فرماید: رسول اللهr فرمودند:(( کسی که از روی ایمان و به امید کسب اجر وپاداش، ماه رمضان را روزه بگیرد گناهان (صغیره) گذشته او بخشیده می شود)) (رواه بخاری1901- مسلم760)

ابوهریرهt می فرماید: رسول اللهr فرمودند:((نمازهای پنجگانه ونماز جمعه تا جمعه دیگرو روزه ماه رمضان تا رمضان دیگر همگی کفاره گناهان( صغیره)هستند، اگر از گناهان کبیره دوری شود)) (رواه مسلم 233)

از سهل بن سعدt روایت است که رسول اللهr فرمودند:((دربهشت دروازه ای است که به آن ریّان گفته می شود وفقط روزه داران از آن دروازه داخل بهشت می شوند)) (رواه بخاری1896- مسلم1152)

حکم روزه ماه رمضان

روزه ماه رمضان یکی از ارکان و فرائض اسلام است. خداوند متعال می فرماید:) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ((بقره 183) «ای کسانی که ایمان آورده اید برشما روزه واجب شده است همانگونه که برامتهای پیش از شما واجب بوده، امید است که پرهیزگارشوید.»

اجماع امت بر این است که روزه ماه رمضان، فرض ویکی از ارکان اسلام وضروریات دین است وکسی که فرضیت آن را انکار کند کافر و مرتد است .  

روزه ماه رمضان بر چه کسانی فرض است

روزه ماه رمضان بر هر شخص مسلمان عاقل، بالغ، سالم از بیماری ومقیم فرض است و زن باید از حیض ونفاس پاک باشد. دلیل فرض نبودن آن بر بیمار و مسافر فرموده خداوند عز وجل است که می فرماید).. فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ...((بقره 184) « وکسانی ازشما که بیمار ومسافربودند (روزه نگرفتند به اندازه آن روزها ) چند روزدیگری را روزه گیرند.» ودلیل فرض نبودن آن بر غیر عاقل ونا بالغ حدیث عايشه t است که می فرماید: رسول الله r فرمودند((تکلیف از سه دسته برداشته شده است: از دیوانه تا هوشیار شود و از به خواب رفته تا بیدار شود  واز کودک تا بالغ شود))

(صحیح سنن ابن ماجه 3514-الترمذی693)

 اگر بیمار ومسافر با گرفتن روزه دچار مشقت نشوند مي توانند روزه باشند ودرغیر این صورت بهتر است روزه نگیرند.

راه اثبات ماه رمضان

با رؤیت هلال ماه رمضان روزه فرض می شود درحدیث آمده است ((ماه رمضان با رؤیت ماه از طرف یک نفر مسلمان ودر صورت ابری بودن آسمان با کامل کردن سی روز ماه شعبان ثابت می شود وعید فطربا رؤیت ماه از طرف دو نفرمسلمان واگرآسمان ابری بود با کامل کردن سی روز ماه رمضان ثابت می شود ))(رواه ابو داوود 2052)

دیدن هلال ماه درتمام کشورها و مناطقی که به هم نزدیک وهم افق هستند برای یکدیگرحجت است، که این قول بعضی از شافعی ها وحنفی ها و مالکی ها وقول شیخ الاسلام ابن تیمیه است.

ارکان روزه

1- نیت : امام عمرt می فرماید: رسول الله r فرمودند: (( همانا پذیرش و پاداش هر عمل بستگی به نیت آن دارد)) (رواه بخاری1- مسلم1907)

نیت روزه رمضان باید قبل از طلوع فجر(اذان صبح) باشد، حفصهt روایت می کند که رسول الله r فرمودند:((کسی که قبل ازطلوع فجر نیت روزه نکند روزه اش صحیح نیست))(صحیح سنن ابوداوود 2143- نسائی 196/4)

البته این برای روزه فرض است، اما در روزه سنت می توان بعد از طلوع فجرهم نیت بیاوریم، به شرطی که بعد از اذان چیزی نخورده باشیم. (استناد به حدیث بیهقی 203/4وقال بیهقی هذا اسناد صحیح)

اگر شخص فهمید فردا رمضان است و خواست روزه باشد این برای او نیت محسوب می شود واگر شخصی برای سحری خوردن بیدار شد به قصد اینکه روزه بگیرد این هم نیت است و تلفظ کردن وگفتن نیت با زبان از رسول الله r  ثابت نشده و بدعت محسوب می شود. امام نووی رحمة الله علیه می فرماید: روزه صحیح نیست مگر با نیت و محل  وجایگاه نیت قلب است.

(روضة الطالبین 350/2)

2- خودداری (امساک) از چیزهایی که روزه را باطل می کند ، از طلوع فجرتا غروب خورشید.

آداب روزه

برای روزه دار مستحب است این آداب را رعایت کند:

 1- سحری خوردن: عبدالله بن عمرt می فرماید: رسول الله r فرمودند:((سحری کنید اگر چه با جرعه ای آب باشد)) (صحیح ابن حبان – صحیح الترغیب والترهیب 1058)

انس بن مالکt می فرماید رسول الله r فرمودند:  ))سحری کنید همانا در سحری کردن خیر وبرکت وجود دارد))

(رواه بخاری1923- مسلم1095)

ابوهریره t می فرماید: رسول اللهr فرمودند:((بهترین سحری انسان مؤمن خرما است ))(صحیح سنن ابوداوود2055)

 عمروبن العاص t می فرماید: همانا رسول اللهr فرمودند: ((فصل وتفاوت بین روزه ما و روزه اهل کتاب در سحری خوردن است ))(رواه مسلم 1096)

اگر کسی کاسه ای یا لیوانی در دست داشت ومشغول خوردن آب یا غذا بود وصدای اذان صبح را شنید می تواند آن را تمام نماید.ازابوهریره t روایت است که رسول اللهr فرمودند:(( اگر یکی از شما ظرف آب را در دست داشت واذان صبح را شنید، تا نیازش را ازآن برطرف نکرده ظرف را نگذارد))(صحیح سنن ابوداوود2060- صحیح جامع الصغیر607)

2- پرهیز از سخنان بیهوده ودشنام دادن: ازابوهریره t روایت است که رسول اللهr فرمودند:((کسی که از گفتار باطل و عمل کردن به آن دست بر ندارد، خداوند هیچ نیازی به خودداری او ازخوردن وآشامیدن ندارد وانسان روزه دار باید ناسزا نگوید وداد و فریاد نکشد واز اعمال جاهلانه پرهیز کند ))(رواه بخاری 1903)

3- سخاوت وتلاوت قرآن: ابن عباس t می فرماید:((رسول اللهr سخاوتمند ترین مردم از لحاظ خیر بود ودر ماه رمضان وقتی جبرئیل اورا ملاقات می کرد بیشترسخاوتمند می شد و دربخشش همچون باد وزیدن می گرفت وجبرئيل هرشب با او ملاقات می کرد ورسول الله r قرآن را بر او می خواند)) (رواه بخاری 3220- مسلم2308) 

4- عجله در افطار کردن: از سهل بن سعدt روایت است که رسول اللهr فرمودند:((تا زمانی که مردم در افطار کردن عجله کنند در خیر وخوبی اند )) (رواه بخاری1957- مسلم1098)

دعای هنگام افطار

ابن عمر t می فرماید : رسول اللهr وقتی می خواست افطار کند این دعا را می خواند((ذَهَبَ الظَمَأُ وابتَلَتِ الْعُروقُ وَثَبَتَ الْأجْرُإنْ شاءَالّله)) (صحیح سنن ابوداوود 2066)« تشنگی برطرف شد ورگها  تر و خیس شدند وانشاءالله اجروپاداش ثابت شد.» این تنها حدیث صحیحی است که در این باب آمده است.

 از انس بن مالک t روایت است که رسول الله r ابتدا با چند خرمای رطب (تازه) افطار می کردند واگر خرمای رطب نبود با چند خرمای خشک و اگر آن هم نبود چند جرعه آب می نوشید.(صحیح سنن ابوداوود2065)

فضیلت مهمانی کردن انسان روزه دار

از زید بن خالد جهنی t روایت است که رسول الله r فرمودند:((هر کسی که انسان روزه داری را افطاری دهد، به اندازه شخص روزه دار اجر وپاداش می برد، بدون آنکه از اجر روزه دارچیزی کم شود.))

(رواه الترمذی والنسائی- صحیح الترغیب والترهیب1065)

دعای روزه دار بعد از افطار کردن در خانه کسی :انس بن مالک t می فرماید:رسول اللهr نزد سعد بن عباده t افطار کردند وبعدازغذا فرمودند:(( أفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُوْنَ، وَأَكَلَ طَعَامَكُمْ الأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمْ المَلاَئِكَةُ))

(رواه ابو داوود3854- ابن ماجه1747) « روزه داران نزد شما افطار  کنند و نیکان غذایتان را  بخورند وفرشتگان بر شما درود فرستند.»

حکم روزه پیر مرد وپیرزن ومریض همیشگی

کسی که به دلیل پیری نمی تواند روزه بگیرد یا شخصی که مریض همیشگی است و امید بهبودی ندارد، می توانند روزه نگیرند اما باید به ازای هر روز که روزه نگرفته اند مسکینی را یک وعده طعام دهند. به دلیل فرموده خداوند متعال ) وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ...((بقره 184) « وبرکسانی که توانایی انجام آن (روزه) را ندارند(همچون کهنسالان ناتوان و بیماران همیشگی ) لازم است فدیه بدهند وآن خوراک مسکینی

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: